‘Không phải hộ kinh doanh nào cũng cần lên công ty’

Chuyên gia cho rằng không phải hộ kinh doanh cá thể nào cũng cần phải lên công ty. Ảnh: Quỳnh Danh.

Chia sẻ tại Hội thảo Tìm hiểu vấn đề “lên công ty” và “thay đổi thuế khoán” do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao (HVNCLC), Trung tâm BSA và VCCI TP.HCM tổ chức ngày 17/6, bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, MCG Management Consulting cho biết Việt Nam hiện có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động, tạo ra 8-9 triệu việc làm và đóng góp khoảng 30% ngân sách Nhà nước.

Đến năm 2030, mục tiêu của Chính phủ là có 2 triệu doanh nghiệp.

Do đó, các hộ kinh doanh cá thể đang là đối tượng trọng điểm để chuyển đổi thành doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tư nhân.

Dù vậy, bà Chi lưu ý rằng Chính phủ phải rà soát hộ kinh doanh đủ quy mô để lên công ty, nhằm đạt mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp. Do đó, không phải tất cả mọi hộ kinh doanh đều phải lên doanh nghiệp.

Cân nhắc mô hình phù hợp

Rào cản lớn nhất hiện nay của nhiều hộ kinh doanh chính là việc thiếu kiến thức cơ bản về thuế, dẫn đến tâm lý bất an mỗi khi Nhà nước thay đổi chính sách.

Bà Chi cho biết các tiểu thương quy mô nhỏ vẫn giữ thói quen kinh doanh theo mô hình truyền thống, như “thu tiền bỏ vào túi ni lông, tiêu trong ngày rồi cuối ngày đếm lại”.

Dưới góc độ nhà tư vấn, bà nhấn mạnh đã làm kinh doanh thì luôn phải có sổ sách để nắm bắt tình hình. Do đó, câu chuyện thuế khoán sẽ giúp các hộ kinh doanh có thói quen lập sổ sách và theo dõi lời, lỗ.

Tuy nhiên, những ngày gần đây, nhiều thông tin không chính xác về chính sách bỏ thuế khoán, thực hiện kê khai thuế theo doanh thu càng làm cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ lo lắng, thậm chí không dám nhận chuyển khoản từ khách hàng.

“Trên mạng xã hội, mọi người cứ chia sẻ từ 1/6, hộ kinh doanh bắt buộc lắp máy tính tiền do cơ quan thuế bán là không chính xác. Cơ quan thuế không bán máy tính tiền mà máy tính tiền sẽ in ra hóa đơn và hóa đơn này sẽ có mã của cơ quan thuế”, bà Chi làm rõ.

Bên cạnh câu chuyện thu thuế theo doanh thu, nhiều hộ kinh doanh tham gia Hội thảo đặt câu hỏi liệu có nên chuyển đổi mô hình từ hộ kinh doanh cá thể sang doanh nghiệp.

Theo bà Chi, với những hộ kinh doanh cá thể có doanh thu lớn, việc duy trì mô hình này sẽ khiến họ gặp khó khăn khi xin các chứng nhận cần thiết, tham gia xuất khẩu hay vay vốn ngân hàng bởi không có tư cách pháp nhân.

Hiện nay, khi chuyển đổi mô hình, hộ kinh doanh cũng có thể lựa chọn nhiều dạng thức, bao gồm doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH Một thành viên, công ty TNHH Hai thành viên trở lên, CTCP.

Với ngành hàng bán lẻ (các tiệm tạp hóa), vị chuyên gia khuyến nghị các hộ kinh doanh phải trả lời câu hỏi họ muốn tiếp tục là tiệm bán lẻ hay lên chuỗi bán lẻ sau thời gian 3-5 năm.

“Nếu muốn tiếp tục là hộ bán nhỏ lẻ thì không nhất thiết lên công ty, nhưng nếu muốn phát triển thành chuỗi, có thể bỏ hàng cho các đại lý khác thì nhất thiết phải lên công ty”, bà Chi nói thêm.

Theo bà, hộ kinh doanh bán lẻ (tạp hóa) nên đi theo mô hình công ty TNHH Hai thành viên để có thể tính lương của chính mình vào chi phí.

Đối với ngành kinh doanh ăn uống, việc truy xuất nguồn gốc càng trở thành vấn đề đáng quan tâm nên nguyên liệu đầu vào thường phải trải qua rất nhiều khâu chế biến.

Do đó, bà Chi cho rằng các hộ kinh doanh ăn uống cần chuyển đổi lên công ty để thuận tiện trong việc xin cấp 2 loại giấy phép “khó nhằn” là giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, và phòng cháy chữa cháy.

Đồng thời, hộ kinh doanh có thể tham khảo mô hình công ty TNHH Một thành viên.

Còn ở hình thức công ty TNHH Hai thành viên, cửa hàng kinh doanh dịch vụ ăn uống có thể gặp nhiều rắc rối khi có thương hiệu và nhiều cổ đông, dễ xảy ra nhiều tranh chấp sau này.

“Không phải ai cũng lên công ty, nhiều trường hợp chúng tôi sẽ tư vấn chuyển từ thuế khoán lên kê khai trước. Nếu muốn vay vốn, ký hợp đồng lao động, mở rộng chuỗi thì chúng tôi sẽ tư vấn lên công ty”, bà Chi chia sẻ.

Dù vậy, trong bất kỳ trường hợp nào, tất cả hộ kinh doanh đều phải quan tâm đến truy xuất nguồn gốc hàng hóa đầu vào.

Điều này sẽ trở nên dễ dàng kiểm soát khi lắp hóa đơn điện tử, máy tính tiền. Từ đó, người mua hàng biết mình đang mua hàng có nguồn gốc, và người bán cũng có trách nhiệm với hàng hóa bán ra.

Ví dụ, nếu khách hàng mua một hũ sữa chua, hũ sữa chua có vấn đề thì nhờ hóa đơn, người mua có thể truy trách nhiệm. Do đó, hóa đơn, máy tính tiền còn có ý nghĩa như một lời cam kết, lời hứa về hàng có nguồn gốc.

Bà Chi khuyến nghị nếu các hộ kinh doanh có ý định lên công ty thì đây là thời điểm có nhiều thuận lợi.

Theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 có hiệu lực từ 1/10, hộ kinh doanh chuyển đổi thành công ty sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) trong 2 năm đầu, sau đó được giảm 50% trong 4 năm tiếp theo.

Ngoài ra, hàng loạt các chính sách hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi số, tư vấn quản lý và nhiều phần mềm quản lý bán hàng đang miễn phí cho các hộ kinh doanh lên doanh nghiệp.

Kinh doanh phải có hóa đơn đầy đủ

Tại sự kiện, ông Hoàng Xuân Nam, Phó trưởng phòng Quản lý & Hỗ trợ doanh nghiệp số 4, Chi cục Thuế Khu vực II, cho rằng một số cơ sở kinh doanh chưa hiểu thuế là gì.

“Việc kê khai nộp thuế không phân biệt doanh nghiệp lớn, nhỏ, cá thể hay hộ kinh doanh nhỏ lẻ, hộ kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, miễn kinh doanh phát sinh lợi nhuận thì đều phải kê khai nộp thuế”, ông Nam nói thêm.

Do đó, dù chuyển khoản hay nhận tiền mặt, các hộ kinh doanh đều phải kê khai nộp thuế.

Việc các hộ kinh doanh đóng cửa, tạm dừng hoạt động giai đoạn này có thể phát sinh từ những nguyên nhân như kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Ảnh minh họa: Quỳnh Danh.

Đặc biệt, ông Nam nhấn mạnh không thể nói quy định mới về thuế khiến các hộ ngừng kinh doanh. Việc này có thể phát sinh từ những nguyên nhân khác như kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Khi mua hàng, người mua cần yêu cầu người bán lập hóa đơn để biết nguồn gốc hàng hóa. Đây cũng là cách giúp người bán kê khai và chứng minh nguồn gốc.

“Bán hàng không có hóa đơn, không nhận chuyển khoản tức là chúng ta tự chấp nhận rời cuộc chơi. Nếu muốn tiếp tục kinh doanh, chúng ta phải lập hóa đơn đầy đủ, để đầu tiên, tối về chúng ta ngủ ngon. Vừa qua, hiện tượng chuyển nhượng bất động sản ghi giá thấp, đến lúc nào đó cũng lộ ra, nếu đến mức trốn thuế thì có thể phải xử lý hình sự thì cũng bị xử lý”, ông Nam nói.

Thời gian qua, nhiều trường hợp kinh doanh trên sàn thương mại điện tử (TMĐT) bị phát hiện chuyển tiền qua nhiều tài khoản khác nhau. Vì vậy, việc bán hàng và kê khai đầy đủ cũng là cách tạo sự công bằng cho những người bán khác.

Trả lời câu hỏi của Tri Thức – Znews về các giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang kê khai thuế theo doanh thu, ông Nam cho biết cơ quan thuế sẽ phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp để hỗ trợ phần mềm cho người dân.

Theo dự kiến, các cơ quan phải có thêm chính sách hỗ trợ chi phí cho các đơn vị cung cấp giải pháp, tạo điều kiện để cho hộ kinh doanh tiếp cận được những phần mềm kế toán đơn giản và dễ sử dụng.