Tiểu thương TP.HCM lo tìm nguồn hàng có hóa đơn đầu

Tại chợ Phạm Văn Hai (quận Tân Bình, TP.HCM), ông Quỳnh, chủ sạp kinh doanh quần áo nam nữ, cho biết trước đây, ông chủ yếu nhập hàng hóa từ các mối quen thu mua tại chợ sỉ, cùng với một số mặt hàng nhập từ Trung Quốc do giá rẻ và mẫu mã đa dạng. Điểm chung là cả hai nguồn hàng này là đều không có hóa đơn đầu vào.

“Chưa kể, nhiều lô hàng tồn tới 3-4 năm, giờ không biết chứng minh nguồn gốc ra sao”, ông Quỳnh lo lắng. Bên cạnh đó, tiểu thương này đã ngưng nhập hàng mới nhiều tuần nay và đang xoay xở tìm nguồn hàng khác cung cấp hóa đơn, chứng từ hợp lệ nhưng vẫn phải đảm bảo chi phí nhập không tăng quá cao.

Tiểu thương lo lắng

Thực tế, trường hợp của ông Quỳnh không hiếm. Khảo sát tại các chợ dân sinh TP.HCM cho thấy nhiều tiểu thương vẫn đang “trông đứng trông ngồi” chờ hướng dẫn, lo lắng về tình hình hàng hóa không có hóa đơn đầu vào theo quy định.

Bà T.T., tiểu thương kinh doanh quần áo trẻ em gần 30 năm tại chợ Tân Định (quận 1, TP.HCM), thừa nhận phần lớn hàng hóa được bà nhập từ các xưởng thủ công, không có hóa đơn đầu vào, chỉ ghi sổ tay để theo dõi. Với những hàng tồn kho, bà T.T. cho biết giấy tờ ghi chú cũng bị thất lạc.

“Biết là cần hóa đơn đầu vào để chứng minh hàng hóa nhưng tiểu thương ở chợ Tân Định chúng tôi buôn bán đâu ra đó. Nhiều tiểu thương nhập từ xưởng hay lấy từ mối quen, họ không xuất hóa đơn thì đành chịu, nên tôi chỉ mong lãnh đạo xử lý từ gốc, tức là buộc các xưởng cũng phải xuất hóa đơn cho người mua như tôi”, bà T.T. đề xuất.

Bà T.T. cũng hiểu rằng yêu cầu nghiêm ngặt hóa đơn đầu vào là để tránh rủi ro liên quan đến nguồn gốc và chất lượng hàng hóa.

“Tôi kinh doanh nhỏ lẻ, mỗi mẫu lấy vài bộ, không phải hàng công ty nên chẳng có hóa đơn đầu vào. Tôi vẫn bán và đang đợi được hướng dẫn thêm chứ chưa biết giải quyết ra sao”, bà chia sẻ và cho biết vẫn đóng thuế, phí thuê sạp đầy đủ hàng tháng.

Chợ Bà Chiểu (quận Bình Thạnh, TP.HCM) đìu hiu, vắng bóng khách ngày cuối tuần. Ảnh: Thảo Liên.

Khi nói về việc thực hiện quy định thuế mới, bà T.T. không giấu sự lo lắng. Dù năm nay chưa phải chuyển từ thuế khoán sang kê khai, bà vẫn trăn trở vì năm sau sẽ đến lượt, bởi bà quen đóng thuế theo phương thức cũ và cũng không rành công nghệ do đã ngoài 60 tuổi.

“Chúng tôi vẫn muốn bán trong khi chờ hướng dẫn, chỉ mong có hướng phù hợp và nhanh chóng để tiểu thương tiếp tục bám chợ”, bà nói.

Bà Ngọc, tiểu thương kinh doanh giày dép tại chợ Bà Chiểu (quận Bình Thạnh, TP.HCM) than thở tình hình kinh doanh khó khăn từ sau dịch, việc tuân thủ quy định hóa đơn đầu vào, xuất hóa đơn điện tử, kê khai thuế vừa qua đã khiến nhiều tiểu thương hoang mang, lo lắng.

“Việc nhập hàng, mua bán cứ vậy mà làm hơn chục năm nay. Bây giờ thay đổi, đúng là gây không ít khó khăn. Chúng tôi đợi và sẽ làm theo hướng dẫn cụ thể, vì mỗi lần sai là có thể bị phạt, bán bao nhiêu hàng để bù lại cho đủ”, bà Ngọc nói.

Tiểu thương đợi hướng dẫn

Tại họp báo cung cấp thông tin định kỳ quý II/2025 vừa qua, đại diện Sở Công Thương TP.HCM, ông Nguyễn Quang Huy – Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM, cho biết lực lượng chức năng hiểu rõ thực tế hoạt động tại các chợ truyền thống còn nhiều khó khăn, nhất là với tiểu thương thường xuyên mua bán hàng hóa không kèm hóa đơn, chứng từ đầy đủ hoặc lấy hàng từ nguồn chưa cung cấp giấy tờ hợp lệ.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh theo quy định tại Nghị định 98/2020, được sửa đổi bổ sung tại Nghị định 24/2025, hành vi kinh doanh hàng hóa không có chứng từ hợp pháp vẫn bị xem là vi phạm và có thể bị xử lý hành chính, tùy theo tính chất, mức độ.

Hàng loạt sạp đóng cửa, dán bảng cho thuê tại chợ Phạm Văn Hai, quận Tân Bình. Ảnh: Thảo Liên.

“Một số tiểu thương có phản ứng, chúng tôi rất chia sẻ. Nhưng cũng mong bà con hiểu rằng việc đảm bảo nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn giúp nâng cao uy tín kinh doanh, bảo vệ người tiêu dùng và xây dựng môi trường thương mại công bằng, lành mạnh”, ông nói.

Thời gian tới, cơ quan này sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn hộ kinh doanh thực hiện đúng quy định, đồng thời kiên quyết xử lý các trường hợp cố tình vi phạm hoặc tái phạm nhiều lần.

Theo quy định, từ 1/6, khoảng 37.000 hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách…) phải chuyển từ nộp thuế khoán sang hình thức kê khai. Từ năm 2026, việc nộp thuế khoán sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn. Các hộ kinh doanh sẽ thực hiện kê khai thuế hàng tháng hoặc quý dựa trên sổ sách kế toán, hóa đơn và chứng từ (trừ nhóm hộ kinh doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm được miễn thuế).

Một trong những băn khoăn lớn là việc sử dụng hóa đơn điện tử trong bối cảnh hàng hóa đầu vào không có hóa đơn hợp pháp, điển hình như hàng sang tay, hàng mua trôi nổi hoặc tồn kho không rõ nguồn gốc.

Đối với vấn đề hàng tồn kho không có hóa đơn, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế khẳng định cần phân biệt rõ giữa hàng hóa không hợp lệ (phi pháp, buôn lậu) với hàng tồn không có hóa đơn do đặc thù kinh doanh.

Trường hợp không có dấu hiệu gian lận, trốn thuế, hộ kinh doanh vẫn được tính thuế theo doanh thu bán ra, không bị truy thu thuế đầu vào của quá khứ.

Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn sáng 19/6, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thừa nhận quá trình thực hiện thời gian qua gặp không ít vướng mắc. Cơ quan thuế đã chủ động phối hợp với chính quyền địa phương các cấp để hướng dẫn, giải thích và hỗ trợ các hộ kinh doanh thực hiện đúng quy định pháp luật.

Đặc biệt, Bộ trưởng Thắng cho biết hiện nay ngành thuế chưa xử phạt bất kỳ hộ kinh doanh nào trong quá trình triển khai hóa đơn điện tử. Trước mắt, cơ quan chức năng tập trung hỗ trợ tối đa. Việc xử phạt chỉ được áp dụng nếu phát hiện trường hợp cố tình vi phạm.

Về phản ánh tình trạng lách luật trong sử dụng hóa đơn điện tử, Bộ trưởng cho biết đây không phải hiện tượng phổ biến, mà chỉ xảy ra ở một số ít trường hợp. Dù vậy, đây vẫn là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo đúng quy định.

Theo Chi cục QLTT TP.HCM, trong 6 tháng từ ngày 15/12/2024 đến 14/6/2025, cơ quan này đã kiểm tra 533 vụ, từ đó phát hiện, xử lý 526 vụ vi phạm với tổng số tiền 19,93 tỷ đồng, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 11,64 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm 8,29 tỷ đồng. Thu nộp ngân sách 15,23 tỷ đồng. Chi cục đồng thời chuyển cơ quan điều tra 4 vụ có dấu hiệu hình sự.

Riêng tháng cao điểm kiểm tra, kiểm soát thị trường (15/5-15/6), lực lượng QLTT TP.HCM đã kiểm tra 137 vụ, phát hiện, xử lý 137 vụ vi phạm, giảm 69% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính là 4,68 tỷ đồng, giảm 84%, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 1,88 tỷ đồng, giảm 81% và không có vụ việc nào có dấu hiệu hình sự chuyển cơ quan điều tra.